Oedeemtherapie
Wat is lymfoedeem?
Lymfoedeem is een niet normale ophoping van vocht. Het kan ontstaan door verschillende oorzaken of aandoeningen waarbij het lymfestelsel beschadigd raakt of niet optimaal werkt. Bekende mogelijke oorzaken zijn de behandeling van kanker, vaatproblematiek, een trauma of een operatie, wondroos of ongelijkmatig verdeeld vetweefsel. U kunt lymfoedeem herkennen door een zwelling in uw lijf of veranderingen aan de huid, maar ook een zwaar of moe gevoel in bijvoorbeeld uw arm of been kan duiden op lymfoedeem.
Heeft u deze klachten? Ga dan naar uw arts. Die kan het lymfoedeem verder onderzoeken of u verwijzen naar de Oedeemfysiotherapeut. Hij/zij heeft kennis en vaardigheden om verschillende soorten oedeem, de ernst ervan, eventuele huidveranderingen en bijkomende klachten te onderzoeken en te behandelen. Dit geldt, naast lymfoedeem, ook voor veneus oedeem en lipoedeem.
Hoe eerder het lymfoedeem behandeld wordt, hoe groter de kans dat de zwelling minder wordt of stabiel blijft.
Bent u er op tijd bij, dan is er een kans dat het lymfoedeem lange tijd wegblijft, maar er is ook een kans dat het weer terugkomt. Lymfoedeem is helaas namelijk een chronische aandoening. U kunt zelf wel veel doen om het risico op lymfoedeem kleiner te maken, of om te voorkomen dat lymfoedeem erger wordt. Dit heet zelfmanagement.
Belangrijk om bij lymfoedeem op te letten:
- Een gezond gewicht.
- Voldoende bewegen, maar overbelasten van het aangedane ledemaat voorkomen.
- De huid goed verzorgen.
- Insectenbeetjes, wondjes en infecties in het aangedane gebied voorkomen.
- Loszittende kleding dragen, die niet knellen.
Ook zelfdrainage, tapen of zelf zwachtelen kunnen onderdeel zijn van zelfmanagement. De Oedeemfysiotherapeut kan u dan vertellen hoe u dat kunt doen.
Behandeling door de Oedeemfysiotherapeut
Tijdens het eerste consult worden uw klachten besproken en onderzocht. De Oedeemfysiotherapeut gaat hierbij op zoek naar een mogelijke oorzaak voor het oedeem: is er bijvoorbeeld sprake van teveel aanvoer, of te weinig afvoer? (Soms is dit heel duidelijk te constateren, maar soms is hiervoor verder onderzoek door een arts nodig.) Er wordt ook lichamelijk onderzoek gedaan om de ernst van de klachten in kaart te brengen. Daarna wordt indien nodig de behandeling gestart, gericht op hetgeen wat uit het onderzoek naar voren gekomen is.
De behandeling bij beginnende klachten
Bij beginnende klachten is nog geen uitgebreide behandeling nodig. Wel is het belangrijk om overdag een vorm van compressie te dragen, zoals een steunkous. Daarnaast leert de therapeut u alles over zelfmanagement: u leert dus wat u zelf aan het lymfoedeem kunt doen.
Behandeling bij toenemende klachten
Is er toch verdere behandeling nodig voor lymfoedeem? Dan krijgt u in overeenstemming vaak een combinatie van behandelingen.
Deze behandeling bestaat uit 2 fasen. In de eerste fase probeert de Oedeemfysiotherapeut de zwelling en klachten te verminderen. De tweede fase is bedoeld om het resultaat van de behandeling te behouden.
Fase 1: Behandelfase
Meestal duurt de behandelfase 6 tot 12 weken. Dit verschilt per patiënt.
De behandeling kan bestaan uit een combinatie van:
- Lymfedrainage en zwachtelen
- Oefeningen en mobilisatie van gewrichten in het aangedane gebied.
- Leefstijladviezen
- Lymfetaping
- (bij indicatie gesteld door de arts kan pneumatische compressie voor in de thuissituatie aangevraagd worden)
- massage van speciaal bindweefsel (fascia) om weer beter te kunnen bewegen.
Fase 2: Onderhoudsfase
De onderhoudsfase is bedoeld om het resultaat van de behandeling te behouden. Een voorbeeld van een behandeling in de onderhoudsfase is de Therapeutisch Elastische Kous (TEK), ook wel steunkous genoemd. Andere voorbeelden zijn compressiehulpmiddelen voor de nacht of een pneumatische compressiepomp thuis. Massage van het bindweefsel (fascia) kan eventueel ook in de onderhoudsfase plaatsvinden.
Verder is zelfmanagement erg belangrijk in de onderhoudsfase. Dit betekent dat u zelf dingen doet om te voorkomen dat je klachten erger worden, zoals:
- voldoende bewegen
- overgewicht voorkomen
- wondjes en infecties voorkomen
- de huid goed verzorgen
Zelfdrainage, zwachtelen of lymfetaping kan ook in de onderhoudsfase helpen om de afvoer van lymfevocht te bevorderen. De Oedeemfysiotherapeut leert u hoe u dit zelf of met hulp van uw naasten kunt doen. Hij of zij vertelt ook waar u op moet letten, zodat u bij veranderingen weer tijdig contact met ons opneemt.
Wat is lipoedeem?
Naast lymfoedeem worden ook mensen met lipoedeem behandeld door de Oedeemfysiotherapeut. Lipoedeem betekent ‘vetzwelling’ en is ook bekend als pijnlijk ‘vetsyndroom’. Lipoedeem is een chronische aandoening van het vetweefsel. Vooral vrouwen krijgen lipoedeem, en de aandoening is meestal pas zichtbaar aan het einde van de puberteit. Er ontstaan bij lipoedeem grote hoeveelheden ongelijkmatig verdeeld vet onder de huid van heupen, dijen, knieën en onderbenen. Soms worden (ook) de armen aangedaan. Lipoedeem wordt vaak verward met overgewicht, en daardoor volgt de diagnose dus pas laat.
Bij lipoedeem trekken vetcellen vocht aan, vandaar de naam lipoedeem. Kenmerkend voor lipoedeem is de symmetrie: de afwijkende vetverdeling doet zich voor aan voor aan beide zijden van het lichaam. Ook is lipoedeem vaak erfelijk: ‘Mijn oma had ook zulke dikke benen’.
Lipoedeem kenmerkt zich door de volgende klachten:
- Druk: pijn bij aanraken/stoten van de benen, steunkousen niet goed kunnen verdragen.
- De huid is vaak wit en er ontstaan snel blauwe plekken.
- Een koud gevoel, voornamelijk bij de onderbenen, enkels en voeten.
- In de loop of aan het einde van de dag nemen klachten vaak toe, vooral als het ook warm is.. Patiënten hebben dan vaak last van moeheid en lichamelijke inspanning is lastig. Na lang zitten of staan kunnen de voeten zwellen. Op lange termijn kunnen er voet-, knie- en heupproblemen ontstaan.
De behandeling bij de Oedeemfysiotherapeut is gericht op het verminderen van pijnklachten middels compressie hulpmiddelen, eventueel speciale bindweefseltechnieken en oefentherapie. Leefstijl advies is daarbij heel belangrijk om toename van klachten af te remmen. Daarnaast kunnen psychische aspecten een rol spelen bij lipoedeem. De klachten kunnen beperkend zijn en het lichaamsbeeld negatief. Het is belangrijk om hier, via de huisarts, hulp voor te vragen als dit nodig is.
Wat kun je zelf doen?
- Let op overgewicht, bijvoorbeeld met hulp van een diëtist.
- Zorg voor voldoende lichaamsbeweging, Vooral fietsen, zwemmen, roeien, dansen of fitness zijn heel geschikt.
- Maak, als dat voorgeschreven is, altijd gebruik van een compressiehulpmiddel. Zo voorkom je extra vochtvorming en bevorder je de afvoer van lymfevocht.
We hopen dat deze informatie nuttig voor u is. Heeft u vragen over deze vorm van fysiotherapie? Neem dan gerust contact met ons op!
Fysiotherapeuten
> Tim Poot
